مقدمه اي بر بالابر و بالابر هاي دستي
بالابر وسيله‌اي است براي بلندکردن و پايين‌آوردن بار با استفاده از وسايلي چون، درام، چرخ و ... که سيم‌بکسل يا زنجير به دور آنها پيچيده و توسط نيروي دستي، الکتريکي، پنوماتيکي هيدروليکي و مکانيکي اين جابه‌جايي صورت مي‌پذيرد. استفاده‌ي نامناسب و نابه‌جا از اين‌گونه تجهيزات بدون رعايت اصول و استاندارد‌هاي ايمني و عدم ارزيابي خطر مي‌تواند حوادث خطرناکي مانند مرگ، جراحت‌هاي شديد و آسيب به اموال را در‌پي داشته باشد.
دو مشخصه‌ي مهم هر بالابر عبارتند از: نوع مولد نيرو و نوع وسيله‌ي انتقال‌دهنده‌ي نيرو (اسلينگ، سيم‌بکسل، زنجير و ...)
مطابق با استانداردDOE-2004 بالابرها به انواع سقفي، ديواري ـ زميني، مونوريل و بالابرهاي دستي تقسيم مي‌شوند که در اين فصل براي سهولت مطالعه‌ي بالابرها به دو نوع دستي و موتوري (برقي، بادي يا پنوماتيکي) تقسيم‌شده و موارد ايمني و بازرسي آنها مورد بررسي قرار مي‌گيرد.
14.1 بالابرهاي دستي (Manual Hoist)
قرقره‌ي زنجير دستي Chain Block
قرقره‌ي زنجير دستي يا Chain Block براي بلندکردن بار در ارتفاع‌هاي کوتاه به‌کار مي‌رود. اين وسيله ابزاري است قابل حمل که با کشيدن دستي زنجير براي بالابردن اجسام در مسافت‌هاي کوتاه به‌کار مي‌رود. ازجمله کاربرد‌هاي Chain Block مي‌توان مواردي مانند درآوردن ريشه‌ي درخت، قراردادن لوله در کانال‌ها و مجاري، نصب پمپ زيرآبي، يدک‌کشيدن خودرو و ... را نام برد.
شكل: آهن رباي الكتريكي
از مهمترين خطرات کار با بالابرهاي آهنربايي مي‌توان دو خطر عمده‌ي زير را نام برد:
- خطر سقوط اجسام
در صورتي که از بالابرهاي آهنربايي به‌طور درست و ايمن استفاده نشود، خطر سقوط اجسام و اشيا با افراد، تجهيزات و تأسيسات وجوددارد. آمار‌هاي زيادي درباره‌ي سقوط اجسام از آهن‌ربا و برخورد با انسان گزارش شده که در مواردي حتي منجر به مرگ شده است. بالاترين آمار حوادث، مربوط به زماني است که از بالابر تک‌آهن‌ربا براي جابه‌جايي و بلندکردن اجسام با طول زياد استفاده شده است. لذا تأکيد مي‌شود براي جابه‌جايي اين‌گونه اجسام از بالابرهايي که چند آهن‌ربا دارند استفاده شود.
- خطر ميدان الکترومغناطيسي (EMF:Electromagnetic Field)
به نظر مي‌رسد وجودِ ميدانِ مغناطيسي اطرافِ آهن‌ربا، باعث اختلال در عملکردِ درستِ دستگاهِ ضربان‌سازِ قلب (Heart Pacemaker) در افرادي‌که از اين‌گونه دستگاه‌ها استفاده مي‌کنند، مي‌شود. همچنين ميدان‌هاي مغناطيسي، روي پمپ انسولين بدن انسان و وسايل ارتباطي مانند بي‌سيم نيز اثرات تداخلي خواهد داشت. درصورتي‌که براي ايجاد ميدان مغناطيسي، از جريان‌هاي الکتريکي قوي استفاده شود قبل‌از شروع کار بايد ارزيابي خطر توسط کارشناسان مربوطه انجام گيرد.
مطابق‌با قوانين (LOLER :Lifting Operations And Lifting Equipment Regulation)
هنگام استفاده از بالابر آهنربايي موارد زير الزامي است:
- تناسب: تمام تجهيزات و وسايل به‌کاررفته در ساختمان بالابر آهنربايي بايد متناسب با اين تجهيزات طراحي و ساخته شوند.
- ظرفيت مجاز (SWL): ظرفيت مجاز بالابر آهنربايي بايد به‌صورت خوانا و درشت روي آن نوشته شود و بارگذاري فراتر از ظرفيت مجاز ممنوع است.
- تعمير و نگهداري: تعمير و نگهداري تمام قسمت‌هاي بالابر آهنربايي طبق برنامه‌ي منظم با روش تعمير و نگهداري پيش‌گيرانه انجام شود.
- تست و بازرسي فني: تمام قسمت‌هاي دستگاه توسط فرد مجاز در فواصل زماني مشخص مورد تست و بازرسي فني قرار مي‌گيرد.
- آموزش: تمام افراد درگير در عمليات باربرداري بايد با خطرات کار با اين دستگاه آشنا شده و مطابق با دستورات، شرح وظايف و آموزش‌هاي ديده‌شده عمل نمايند. اين آموزش‌ها مي‌تواند شامل شناسايي خطرات بالقوه‌ي کار با تجهيزات باربرداري مغناطيسي، شاخص‌هايي مانند شکل بار، ترکيب بار و ... که مي‌تواند باعث خطا در فرايند باربرداري شود، اقدامات لازم به‌منظور کاهش ريسک حوادث، اصول انتخاب درست تجهيزات، محدوديت‌هاي موجود در استفاده‌ي درست از تجهيزات، برنامه‌ريزي براي انجام ايمن کار، موقعيت و نحوه‌ي عملکرد سيستم‌هاي کنترلي، جدول زماني براي بازرسي، تعمير و نگهداري، گزارش‌دهي حوادث و نواقص و برنامه‌ي واکنش در شرايط اضطراري باشد.
سازندگان بالابرهاي آهنربايي، طبق قوانين، موظفند که کاملاً از هر لحاظ مخصوصاً شاخص‌هاي ايمني، دستگاه‌هايي سالم توليد كرده و در اختيار مصرف‌کنندگان قرار دهند. ضمناً نحوه‌ي کار و محدوديت‌ها و خطرات مرتبط با اين تجهيزات را نيز در اختيار آنها قرار دهند.
شاخص‌هاي انتخاب آهن‌رباي بالابر آهنربايي:
از جمله شاخص‌هاي انتخاب نوع آهن‌رباي يک بالابر آهنربايي، مي‌توان موارد زير را برشمرد:
· نوع ماده‌ي به‌کاررفته در ساختمان بار
بالابر آهنربايي براي بلندکردن تمامي بارها و فلزات مناسب نيست. براي مثال بعضي از فولادهاي ضدزنگ توسط خاصيت آهنربايي جذب نمي‌شوند. لذا هنگام انتخاب نوع بار بايد دقت خاصي داشته باشيم.
· وزن بار، ضخامت، شکل و محل تماس آهن‌ربا با بار
ابعاد بار و ابعاد آهنربايي که با آن در تماس است تعيين‌کننده‌ي تعداد و اندازه‌ي آهن‌رباهاي موردنياز براي جابه‌جايي ايمن بار با توجه به وزن و ضخامت آن است. براي مثال، يک شمش نيازمند تک آهن‌ربا براي جابه‌جايي است درصورتي‌که يک ورق فلزي نازک هم‌وزن با آن شمش ممکن است نيازمند چندين آهن‌ربا براي جابه‌جايي باشد. براي جابه‌جايي سطوحي مانند سطوح موج‌دار و سوراخ‌دار كه يك‌دست نيستند، ممكن است آهن‌رباهاي تخت مورداستفاده قرار بگيرد ولي به درصد باري که به‌طور واقعي با سطح آهن‌ربا در تماس است، بستگي دارد.
· سختي يا انعطاف‌پذيري بار
خميدگي در انتهاي بارهاي بلند و نازک مانند ورق‌هاي فلزي نازک، منجر به جداشدن و کنده‌شدن آهن‌ربا و افتادن بار مي‌شود. در اين‌مواقع از چند آهن‌ربا براي جابه‌جايي بار استفاده کنيد. ترتيب و شيوه‌ي قرار‌گيري آهن‌رباها روي ورق‌هاي فلزي، نقش بسيار مهمي در کاهش اين‌گونه حوادث خواهد داشت.
· اندازه‌ي بار و تعداد دفعات باربرداري
ابعاد و اندازه‌ي بار، نقش مهمي در انتخاب تعداد و چيدمان آهن‌رباها دارد. درجايي‌که مجموعه‌اي از آهن‌رباها براي جابه‌جايي بارهايي با شکل و اندازه‌هاي متفاوت موردنياز باشد، ضروري است که عرضه‌کننده‌ي تجهيزات، ارزيابي خطر را انجام داده و اطلاعات لازم براي انجام باربرداري ايمن در اختيار کاربر قرار دهد و درنهايت امکان استفاده‌ي ايمن از بالابر آهنربايي را مشخص نمايد.
· شرايط سطحي آهن‌ربا و بار
سرعت سقوط يا جداشدن آهن‌ربا از بار، بستگي به مقدار فاصله‌ي بين بار تا سطح آهن‌ربا دارد. به‌عبارت‌ديگر تماس خوب و محکم بين سطوح آهن‌ربا و بار در انجام عمليات ايمن نقش حياتي و مهمي دارد. براي افزايش سطح تماس بين آهن‌ربا و بار، بايد سطوح آهن‌ربا و بار از هرگونه آلودگي تميز و کاملاً صاف بوده و فاصله‌ي هوايي موجود به کمترين مقدار ممکن برسد. هرگونه آلودگي مانند: رنگ، زنگ‌زدگي، خوردگي، روغن و چربي، برف، يخ، مواد غير آهن‌ربا روي سطوح تماس، فاصله‌ي هوايي را افزايش داده و باعث کاهش سطح تماس شده و تأثير آهنربايي بالابر را کم مي‌کند.
تهيه و تنظيم: سايت بالابر، پايگاه تخصصي انواع بالابرهاي صنعتي www.balabar.com
منبع : كتاب ایمنی در جرثقیل ها، بالابرها و تجهیزات باربرداری
|
|
كتاب : ایمنی در جرثقیل¬ها، بالابرها و تجهیزات باربرداری (جلد دوم) |
